در ثمربخش بودن ارشاد، تصریح نکردن خطاهاست. وقتی تذکر اخلاقی را با کنایه و اشاره بگوییم، زودتر اثر می بخشد تا این که با صراحت از گناه نام ببریم. چه بسا تصریح به گناه، سبب گستاخی و جرئت بیشتر گناه کار شود و زشتی کار از بین می رود. سیره عملی اهل بیت علیهم السلام این بود که لغزش افراد خطاکار را فاش نمی کردند و همواره آن را مخفی نگاه می داشتند؛ چنان که پروردگار متعال ستارالعیوب و پوشاننده عیب هاست.
نرمش در گفتار
در راهنمایی جوان باید از در ملاطفت و نرمی وارد شد و مانند یک دوست دلسوز و یک مشاور دانا آنان را نصیحت کرد؛ زیرا جوان مهرطلب است و برخورد آمرانه، با احساسات پاک و روان لطیف جوان هم خوانی ندارد. در امر تربیت باید از شیوه استدلال در آگاه کردن جوانان بهره گرفت و اگر میزان درک و فهم جوان در نظر گرفته شود، مفید و مطلوب تر خواهد بود. اصل، این است که اندیشه و رفتار جوان بر اساس تعالیم آسمانی شکل بگیرد و برای جهت دهی فکر آنان، نظرهای اصلاحی خود را در قالب جملاتی سازنده، به صورتی قانع کننده و خوشایند به جوان عرضه کنند.
نکات اخلاقی موعظه
برای این که تذکر و موعظه شما در سازندگی جوان مۆثر باشد، ضروری است نکاتی را رعایت کنید:
1. بکوشید خود، الگوی عمل آن چیزی باشید که مورد توجه و نظر شماست. به فرمایش امام خمینی رحمه الله : «گفتار استاد درس نیست، اعمال استاد درس می دهد».
پس نیکوست که فرد موعظه کننده خود، نمونه کاملی از محتوای پند و اندرز خویش باشد و به عبارت دیگر، خود نیز به آنچه به دیگران سفارش می کند، عامل باشد.
2. از درِ دوستی و محبت وارد شوید تا جوان با علاقه و آسودگی خاطر بیشتر به موعظه شما گوش دهد و احساس امنیت کند.
3. برای این که توجه جوان به سوی شما و سخنانتان جلب شود، نخست ارزش ها و نکات مثبت او را با احترام بازگو کنید. مثلاً بگویید شما کسی هستی که در امتحان سراسری رتبه آن چنانی کسب کردی، پشتکار و استعداد درخشان شما ستودنی است. ازاین رو، سزاوار نیست در کلاس شرکت نکنی یا نمره کم بگیری.
4. سعی کنید در جمع دوستان به جوان تذکر ندهید. چه بسا سبب شرمندگی و شکستن غرور و ایجاد عقده در او می شود. بنابراین، برای این که موعظه و پند، مفید باشد، باید به دور از حضور جمع و با زبان نرم و مهربان صورت پذیرد تا لجاجت جوان را به دنبال نداشته باشد.
5. شفقت و خیراندیشی موعظه گر، با موعظه اش نمودار باشد و از تذکر آمرانه پرهیز شود و به صورت تبادل نظر و رهنمود خواستن، صحبت شود. صبورانه به حرف هایش گوش فرا دهید و بدون تحقیر نظر و افکارش (هر چند ناپسند باشد) به اندیشه اش جهت داده شود.
